Wat is maracatu?
Maracatu is een traditionele Afro-Braziliaanse muziekstijl, dans en ritueel uit de staat Pernambuco. Het combineert percussie, zang en kleurrijke kostuums en is diep geworteld in religieuze en culturele tradities. Maracatu-groepen, ook wel “nações” genoemd, nemen vooral deel aan carnaval en parades, waarbij ze historische koninklijke ceremonies nabootsen.
De maracatu ontstond in de stad Recife in de staat Pernambuco waar het een centraal kenmerk is van het carnavalsfeest. De oorsprong is duister. Soms wordt gezegd dat het een dansceremonie is uit de Xango-cultus, maar het bevat ook elementen die van kroningsrituelen van Afrikaanse koningen komen. De maracatu werd uitgevoerd door slaven in koloniaal Brazilië die tot het katholicisme werden gedwongen. De maracatu bevat dus elementen uit de candomblé, uit het christendom en van Afrikaanse rituelen die met trouw en macht te maken hebben. De danspersonages zijn een koning, een koningin, een ambassadeur en een prins. Het centrale personage is de dama-do-paco, de hofdame, die de calunga draagt, een kleine pop gekleed in het wit, waarvan men veronderstelt dat deze de kracht van de koning of de goden vertegenwoordigt. Tijdens de parade die uitmondt in de kroning van de koning worden er ritmes gespeeld op verschillende drums waaronder de caixa en zabumba, op percussie-instrumenten en op agogô-bellen. (Vrij vertaald uit: “Brazilian rhythms for drumset”, Manhattan Music, Inc., 1991: 9).
Ontstaan
Maracatu is ontstaan in de staat Pernambuco, waarschijnlijk in de 17e of 18e eeuw. Het ontwikkelde zich binnen de Afro-Braziliaanse gemeenschappen tijdens de slavernij. Plantage-eigenaren lieten slaven tijdens feestdagen koningen en koninginnen kiezen en in optochten paraderen, gekleed in kostuums van Europese koningshuizen. Deze optochten combineerden Afrikaanse religieuze tradities met katholieke elementen en dienden als een manier om sociale hiërarchie en culturele identiteit te behouden. Na de afschaffing van de slavernij in 1888 werden deze ceremonies geïntegreerd in de carnavalsvieringen van Recife en kregen ze de naam Maracatu.
Kenmerken
De muziek kenmerkt zich door krachtige ritmes met trommels, metalen bellen en andere percussie-instrumenten. De zang is een vraag-en-antwoordspel tussen een leider en een koor, meestal bestaande uit vrouwen. Kenmerkende instrumenten zijn:
- Alfaia: grote trommel met touwen om het vel strak te spannen (soort basdrum).
- Gonguê: grote metalen enkele koebel.
- Agogô: handbel bestaande uit twee of drie holle metalen bellen van verschillende grootte en dus toonhoogte.
- Tarol en caixa-de-guerra: soorten snaredrums.
- Abê: kalebas met kralennet die geschud wordt (shekerê).
- Mineiro: metalen shaker gevuld met zaadjes of metaalstukjes.
Soorten maracatu
Er zijn verschillende vormen, zoals Maracatu Nação (de meest traditionele en ceremoniële variant) en Maracatu Rural (ontwikkeld rond de suikerplantages met een minder ceremonieel karakter).
Luistersuggesties
| Titel | Musicus | Componist | Album | Jaar |
|---|---|---|---|---|
| Maracatu | Daniel Santiago, Pedro Martins | Movement | 2023 |